Het begin | Tugela85 is een kunst- en cultuurgebouw in Transvaal in Amsterdam Oost. Het biedt werkruimte biedt aan zo’n 15 beeldend kunstenaars, architecten, theatermakers en ontwerpers en (andere) cultureel ondernemers. De huidige gebruikers hebben het pand, dat al jaren niet meer voldeed aan de bouwkundige eisen, zelf verbouwd. Het collectief ontwikkelt bovendien op eigen initiatief culturele en sociaalmaatschappelijke projecten voor de buurt. Die lopen uiteen van de moestuin achter het gebouw en MoTuin (een mobiele tuin om verbindingen te leggen), tot een theatervoorstelling als HEIM – Alice in TRANSvaal, die in 2012 is gemaakt met en voor bewoners en werd uitgevoerd op het nabij gelegen Steve Bikoplein. Het collectief kenmerkt zich door een diversiteit aan disciplines en werkmethodes. In verschillende samenwerkingsverbanden ontwikkelen zij Community Arts-, educatieve en autonome kunst projecten. Veel daarvan komen voort uit betrokkenheid bij de buurt en staan in het teken van een goed functionerende openbare ruimte. [In het kader van het onderzoek beperk ik me tot de buurtmoestuin en MoTuin]
MoTuin in de tuin van Tugela85, 11 november 2011
Ontwikkeling | In het voorjaar van 2010 biedt het stadsdeel Amsterdam-Oost gelegenheid aan bewoners om voorstellen in te dienen voor ‘schoffeltuinen’ in de buurt. Samen met een aantal buurtbewoners dient Tugela85 een plan in voor een collectief te gebruiken moestuin achter het pand. Het voorstel wordt gehonoreerd, het stadsdeel verzorgt de aanleg en in het voorjaar van 2011 is de tuin gereed. Omwonenden en buurtkinderen worden betrokken middels open-tuin-dagen en ook op andere manieren benaderd. De initiatiefnemers zijn ervan overtuigd zo de sociale verbindingen te kunnen leggen die door de professionele welzijnsorganisaties niet gelegd worden. Informaliteit is daarbij cruciaal. Vrijwilligers van Tugela85 en buurtbewoners verzorgen en beheren de tuin, daarvoor is een sleutelbeleid in het leven geroepen waarmee de tuin publiek toegankelijk is gemaakt.
Het ‘Schoffeltuinen-programma’ leidt tot diverse openbare en semi-openbare (moes)tuinen die in eigen beheer door bewoners worden onderhouden. De regeling is goed ontvangen hoewel de kanttekening wordt geplaatst dat het zinnig geweest zou zijn als het stadsdeel de verschillende initiatieven niet alleen had gefascilieerd maar ook haar netwerk had aangeboden. De initiatieven waren graag met elkaar in contact gebracht, evenals met gemeentelijke instellingen zoals groenbeheer en schooltuinen, om kennis en ervaring uit wisselen. Het collectief van Tugela85 bedenkt daarom MoTuin als instrument om onderling contact te stimuleren en uitwisseling en verbinding mogelijk te maken. MoTuin voorziet in een mobiele mini-kas, kweekbakken, een zaden-uitruil-bank, werkruimte, maar ook een aanhanger met een buitenkeuken, een tafel en bergruimte. MoTuin mobiel mobiliseert de sociale structuur.
Duurzaamheidsfestijn Krugerplein november 2012
Aan de moestuin, MoTuin en de community-art projecten van Tugela85 ligt een gedeelde motivatie ten grondslag. Transvaal is een multiculturele buurt met problemen die op het moment volop in transformatie is. De gebruikers van Tugela85 zijn ervan overtuigd dat het de buurt ten goede komt als bewoners bij de verbetering betrokken worden.Door zichzelf zichtbaar te maken, de gemeenschap te versterken en te verankeren in de buurt, kunnen de bewoners zelf sturing geven en bijdragen aan het ‘verhaal’ van hun buurt.
Voor de verschillende initiatieven is een goede relatie met de lokale overheid cruciaal. De eerste ervaringen in het kader van de Schoffeltuintjes zijn positief. Ook nu nog wordt actief gestreefd naar een werkzame relatie met lokale bestuurders. Die is nodig voor het voortbestaan van het pand, maar wordt ook ingegeven door de overtuiging dat dit soort initiatieven van onderop, die zich actief mengen in de ontwikkeling van de buurt, vraagt om een andere relatie tussen burger en overheid. Tugela85 denkt inmiddels actief mee over de beleidsvorming door het stadsdeel en is geregeld aanwezig op diverse buurtplatforms. Met een vooruitstrevende ambtenaar wordt bovendien onderzocht hoe een vorm van partnerschap vorm kan krijgen. Initaitefnemers merken op dat de gemeentelijke betrokkenheid is verbeterd in de afgelopen tijd en taken t.b.v. verbinding vaker worden neergelegd bij groepen zoals zij.
De middelen | Het programma Schoffeltuintjes in Amsterdam-Oost is een regeling van het stadsdeel die is mogelijk gemaakt met geld van de Dienst Ruimtelijke Ordening (DRO), dat afkomstig is van de centrale overheid in het kader van Vogelaargelden voor achterstandswijken. Het stadsdeel betaalt hieruit het bodemonderzoek, de benodigde grond, de aanleg en beplanting. De programmering rondom de tuinen wordt bekostigd uit Wijkaanpakgeld en door de woningbouwcorporaties. De MoTuin is gefinancierd uit budget voor wijkaanpak en een bijdrage van DRO. MoTuin zal in de toekomst ook zelf inkomsten kunnen genereren.
De situatie in november 2012 | Het gebouw Tugela85 is in bezit van het stadsdeel, het heeft een maatschappelijke bestemming. Het huurcontact van de huidige gebruikers wordt per half jaar verlengd. Op het moment onderzoeken de huurders of zij het pand kunnen kopen om er een officiele Broedplaats van te maken, onder voorwaarde van maatschappelijk gebruik. MoTuin wordt op 24 november 2012 uitgeroepen tot ‘Groen Dichterbij Icoonproject’ voor de provincie Noord Holland. www.tugela85.nl
