Het begin
In juni 2011 kraakt een groep jongeren het voormalige dierenasiel aan de Polderweg in Amsterdam Oost. Het zijn overwegend twintigers afkomstig uit de buurt die net als andere buurtbewoners al eerder een voorstel hebben neergelegd bij het stadsdeel om het pand – dat al jaren leeg staat en verkrot – in gebruik te nemen. Allemaal krijgen ze nul op het rekest. Ze zetten door, mede omdat het stadsdeel ze uitzicht heeft geboden op vervangende ruimte toen zij hun pand in de nabijgelegen Derde Oosterparkstraat moesten verlaten. De activiteiten die de groep daar ontplooide voor de buurt werden gewaardeerd.
Ontwikkeling
De groep doopt het zwaar verwaarloosde dierenasiel om tot Op de Valreep, begint het pand te herstellen en nodigt buurtbewoners uit voor een kop koffie en een rondleiding. Zo inventariseren ze wat er in de buurt aan ideeën en wensen leeft waar zij ruimte aan kunnen bieden.
Op de Valreep ligt in Oostpoort, de nieuwe naam van het voormalige Polderweggebied in Amsterdam-Oost, gelanceerd door het stadsdeel en de ontwikkelingscombinatie OCP – bestaande uit Stadgenoot, Ymere en het Bouwfonds – die er een nieuw ‘stedelijk centrumgebied’ ontwikkelen. De krakers zijn van mening dat de planvorming voor Oostpoort ondemocratisch tot stand is gekomen, met één-tweetjes tussen het stadsdeel en de betrokken corporaties en ontwikkelaar. Als de bouw stagneert wijt de ontwikkelingscombinatie OCP dit aan de economische crisis. De groep krakers vindt echter dat de keuze voor grootschalige nieuwbouw, grotendeels in het dure segment, zich wreekt. Het is deze vorm van stedelijke ontwikkeling – waarbij het economische argument leidend is en geen ruimte laat aan andere waarden – die de groep aan de orde wil stellen.
Hun plan is tweeledig. Behalve als kritiek op de ontwikkeling van het gebied, willen ze de plek beschikbaar stellen als een sociaal-cultureel centrum voor de buurt. Er wordt een tuingroep opgezet en vanaf de eerste dag nemen meer dan veertig omwonenden enthousiast deel aan hun activiteiten. Ondanks het ontbreken van water en elektra gaat de programmering van start, met concerten, workshops, een filmprogramma en andere culturele evenementen. Ook worden er sportlessen gegeven en is er een huiskamercafé.
open tuin dag
Kort geding
De relatie met het stadsdeel is van meet af aan stroef. Daags voor de openingsmanifestatie dreigt de gemeente een boete van €25.000 op te leggen. Op de bewuste ochtend spant de groep een kort geding aan dat wordt gewonnen. De feestelijke opening gaat door maar de gemeente volhardt in haar streven de groep uit het pand te krijgen. De ene inspectie volgt op de andere en op het aanbod huur te gaan betalen komt geen reactie.
Steun
De band met de buurt ontwikkelt zich daarentegen positief. Dat de aanpak door omwonenden op prijs wordt gesteld, blijkt als het stadsdeel het pand opeist om het aan ontwikkelingscombinatie OCP ter beschikking te stellen als verkoopkantoor. Meer dan tweehonderd buurtbewoners blijken bereid om mee te gaan naar een stadsdeelvergadering om het verzet kracht bij te zetten. De stemming onder de bestuurders slaat om. Zij gedogen de situatie. Voorlopig, want de afspraak van het stadsdeel met OCP om het pand leeg op te leveren zodra er concrete bouwplannen liggen, blijft staan.
de bewuste stadsdeelvergadering
De situatie op 3 oktober 2012
Het voormalige Dierenasiel vervult de functie die de initiatiefnemers voor ogen hadden. Het pand is weer bruikbaar, er wordt volop geprogrammeerd en politiek debat gevoerd. Op de Valreep krijgt de nodige media aandacht en ontvangt regelmatig bezoek, waaronder afvaardigingen van woningbouwcorporaties uit andere steden en onlangs een delegatie van het ministerie van Binnenlandse zaken.
Het gebruik van het gebouw is nog steeds illegaal, de krakers willen daar verandering in brengen en hebben aan het Stadsdeel voorgesteld om het gebouw te kopen en het zelfstandig te renoveren. Vooralsnog is hier niet op ingegaan. Het merendeel van de stadsdeelraad staat welwillend tegenover het handhaven van een buurtcentrum in het monumentale gebouw. De portefeuillehouder Wonen echter ziet geen mogelijkheden om het centrum te legaliseren.
Er wordt gewerkt aan een rechtsvorm. Omdat kraken strafbaar is, blijven de betrokkenen liever anoniem en is de groep aanvankelijk huiverig ten aanzien van iedere vorm van officiële organisatie. De groep is zich ervan bewust dat zij te maken hebben met machtige en kapitaalkrachtige tegenstrevers. De enige manier om hun bestaansrecht af te dwingen, is via het draagvlak in de buurt. Dat maakt het cruciaal dat hun verhaal goed wordt overgedragen.
“Een delegatie van Binnenlandse zaken liep rond alsof ze op safari was .. . voor we in gesprek konden gaan moesten de nodige vooroordelen weggemasseerd worden.”
De middelen
Het opknappen en de programmering worden gefinancierd met geld van de initiatiefnemers en giften van buurtbewoners. Activiteiten worden mogelijk gemaakt door de inzet van vrijwilligers. De groep accepteert geen geld van de gemeente omdat het geen overheidssteun of bemoeienis wil. www.valreep.org