Het begin | Geïnspireerd door de opkomende beachbars in Berlijn en de bottom-up ontwikkeling van het NDSM terrein in Amsterdam, zet Sarah Osswald met drie vrienden in 2006 de stadscamping Tentstation op. Tijdelijk gebruik van braakliggende terreinen is op dat moment gangbaar in Berlijn en wordt door de stad aangemoedigd.
Ontwikkeling | De nog maar net afgestudeerde initiatiefnemers – met achtergronden in de architectuur, geografie, politicologie en webdesign – worden gemotiveerd door het vooruitzicht om hun eigen werk te creëren . De informele stadscamping die zij voor ogen hebben zal een ‘ander soort toerisme’ naar de Duitse hoofdstad faciliteren en een bijdrage leveren aan de levendigheid en diversiteit van de stad. Het terrein dat ze huren is een voormalig zwembad, een plek die ooit een publieke functie had en dat moet zo blijven volgens de initiatiefnemers. Tentstation word een informele hang-out , een kampeerterrein met een publiek toegankelijke bar en een programma met muziek en recreatieve activiteiten dat zich tevens openstelt voort de buurt.
De initiatiefnemers slagen erin hun eigen koers te varen, Ze roepen een Gbr in het leven – een rechtspersoon en organisatie zonder winstoogmerk – en sluiten een gebruiksovereenkomst voor Zwissennutzung met het zogenaamde Liegenschaftsfonds, een trust van de stad Berlijn die onder de afdeling financiën valt. Het contract heeft een aanvankelijke looptijd van één jaar en biedt reële kans op verlenging. In de overeenkomst is vastgelegd dat het gebruik om niet is en de huurder verantwoordelijk is voor het afdekken van de aansprakelijkheid. Het terrein ligt gunstig op een steenworp afstand van het nieuwe Hauptbahnhof.
De middelen | De initiatiefnemers investeren € 15.000 euro eigen geld in de opstart-kosten. Als de camping eenmaal is geopend en er inkomsten zijn is het initiatief kostendekkend. Dat het Liegenschafsfonds het terrein in de zomer van 2009 aan een particuliere investeerder verkoopt die er een luxe wellness pool gaat bouwen, een lelijke streep door de rekening.
De situatie in voorjaar 2012 | Tentstation heeft zijn bestaansrecht dan bewezen, de camping wordt goed bezocht en voldoet duidelijk aan een behoefte, maar is commercieel gezien geen partij voor het Liegenschaftfonds. Want ongeacht het stimulerende beleid dat Berlijn jaren lang heeft gevoerd t.a.v. tijdelijk gebruik geïnitieerd door bewoners en gebruikers, stelt het Liegenschaftsfonds zich inmiddels tot doel het voormalige staatsbezit in haar portefeuille te verkopen aan de hoogste bieder. Daarbij worden geen voorwaarden gesteld ten aanzien van bestemming en gebruik, ontwikkelaars krijgen geheel de vrije hand. Er komt geen nieuw seizoen voor de camping – de verkoop van het terrein is rond en de koper gereed voor de bouw – en dat wordt als onrechtvaardig ervaren. Het politieke optreden van het stadsbestuur rond het oorspronkelijke zwembad, de camping en de toekomstige wellness pool wordt ervaren als hypocriet of op z’n minst als inconsequent. Om het terrein zelf te kunnen kopen – de prijs van 9 ton is serieus te nemen maar relatief laag – was een verandering nodig geweest van de bestemming die op het terrein rus, die van een openbaar zwembad. Als stadscamping voldeden ze daar niet aan. Dat de toekomstige luxe wellness-pool dat evenmin doet – die is namelijk niet openbaar toegankelijk – bleek echter geen probleem.
En waar vergelijkbare initiatieven in een dergelijke situatie wellicht succesvol beroep hadden kunnen doen op hun lokale draagvlak, had Tentstation onvoldoende contact met de omgeving om dat te kunnen mobiliseren. Een camping trekt vooral bezoekers van buiten, die voor korte duur in de stad zijn. De ambitie om invloed uit te oefenen op de stedelijke ontwikkeling op langere termijn – met een aanvulling op het bestaande aanbod en een toename van diversiteit in de openbare ruimte – liep dood door de geringe verbinding met de directe omgeving.
Het is duidelijk dat een initiatief als Tentstation niet kan overleven zonder regie van de stad en een beleid dat prioriteit geeft aan dergelijke initiatieven die streven naar diversiteit en het veiligstellen van publieke plekken www.tentstation.de
In juni 2012 publiceren Sarah Osswald e.a. het boek
Second Hand Spaces. Recycling Sites Undergoing Urban Transformation
Jovis Verlag Berlin | ISDN 978-3-86859-155-2
