Het begin | Als buurtbewoner en beeldend kunstenaar laat Natascha Hagenbeek in 2010 haar oog vallen op een braakliggende binnentuin in een gesloten huizenblok in de Amsterdamse wijk Bos en Lommer. Het betreft een voormalige speeltuin met kinderbad, in bezit van de gemeente, waarop een maatschappelijke bestemming rust. Hagenbeek ziet mogelijkheid om haar streven naar een groene en duurzame stad te verenigen met haar wens om deze half openbare plek in haar eigen buurt te behouden voor publiek gebruik. Geïnspireerd door de New Yorkse Community Gardens en gedreven door een verlangen om ‘andersoortige plekken te realiseren binnen de bestaande openbare ruimte’, ontwikkelt ze een voorstel voor lokale voedselproductie en sociaal groen.
foto’s Sarah Bjarland
Ontwikkeling | Het eerste contact met de lokale overheid legt ze door in te spreken op een stadsdeelvergadering. Daar blijkt dat er al een idee leeft voor een ‘kijktuin’ op het terrein. Niettemin vindt Hagenbeek een gewillig oor voor haar invulling – in ieder geval als tijdelijke bestemming – op voorwaarde dat het stadsdeel eerst de bewoners informeert en in de gelegenheid stelt om te stemmen over meerdere initiatieven.
Er blijkt terughoudendheid te leven – zowel onder omwonenden als bij de lokale overheid – ten aanzien van nieuwe initiatieven op het terrein omdat kort geleden gebruikers voor geluidsoverlast hebben gezorgd. Toch leidt een aankondiging in het Stadsblad, met oproep aan buurtbewoners zich aan te melden voor een moestuin, tot veel positieve reacties. Waar Hagenbeek haar tuin aanvankelijk vrij “introvert” ontwikkelt, uit angst voor negatieve reacties, heeft ze nu reden om sterker naar buiten te treden. Ze ontwikkelt het terrein naar eigen inzicht en nodigt bewoners uit tot deelname. Op verzoek van het stadsdeel krijgen omwonenden voorrang voor tuintje en al snel is er een wachtlijst van bijna 20 buurtbewoners.
In juni 2011 wordt de tuin geopend op basis van een tijdelijke gebruiksovereenkomst voor een jaar. Al vrij snel ontstaat een groep vaste gebruikers die door hun collectieve gebruik van het terrein de openstelling ervan veilig stellen. Natascha Hagenbeek organiseert bovendien een programma van open dagen en educatieve activiteiten voor de kinderen als opmaat voor een buurtmoestuin annex openbare ontmoetingsplek, waarbij verschillende groepen en individuen in uiteenlopende mate betrokken kunnen zijn.
De middelen | Om de plek geschikt te maken voor gebruik is aanspraak gemaakt op een lokaal budget voor burgerinitiatieven, een kunstfonds en de WIK waarop Hagenbeek als individueel kunstenaar tot eind 2011 een beroep kan doen. Zowel het betreffende budget voor burgerinitiatieven als de WIK zijn in 2012 afgeschaft. Dat stelt de noodzaak om zelfvoorzienend te worden voor dit project en vergelijkbare initiatieven, scherp aan de orde.
De situatie in december 2011 | Met de groep vaste gebruikers worden afspraken gemaakt over sleutelbeheer, toegangstijden, en de kaders waarbinnen er ecologisch getuinierd wordt. Op het moment van het interview was nog geen sprake van een organisatievorm of rechtspersoon, wel van een sterk besef dat een kerngroep gevormd moet worden om taken te kunnen verdelen en het draagvlak te vergroten. www.icanchangetheworldwithmytwohands.nl
