kleurplaat Singeldingen
Het begin | Singeldingen is een mobiele kiosk die in de zomer te vinden is in het Heemraadspark in Rotterdam. Het is een initiatief van drie buurtbewoners die gebruik maakten van het groen en de speeltuin aan de Heemraadssingel, en een pleisterplaats misten. In 2009 nemen zij zelf het heft in handen. Gedurende twee seizoenen rijden ze iedere ochtend en avond een voormalige loempiakar naar en van het Heemraadspark. De kar, het activiteitenprogramma en de horeca creëren al snel een goed bezochte ontmoetingsplek. Na het tweede seizoen wordt de loempiakar vervangen door een nieuwe kiosk – naar ontwerp van architectenburo SubOffice – die gedurende de zomermaanden op z’n plaats blijft.
Ontwikkeling | Singeldingen is ingegeven door het gemis aan een informele plek waar diverse groepen uit de buurt zich thuis voelen. Omdat de initiatiefnemers uit ervaring weten dat het mengen van culturele en sociaaleconomische verschillende groepen lastig is, wordt een gevarieerd programma ontwikkeld en bijgehouden wie welke activiteit bezoekt om te kunnen bijsturen. De kiosk is geplaatst bij een speelterrein, en ouders met kinderen vormen een natuurlijke doelgroep, maar een ieder kan zich aanmelden en voorstellen doen voor activiteiten onder het credo “wie doet, die bepaalt”. Naast omwonenden van het park maken ook Scouting en (culturele) verenigingen gebruik van het mobiele gebouwtje, dat wordt gerund door vrijwilligers. Er is een kerngroep die aanstuurt en een belangrijk deel van het werk op zich neemt.
Een aantal betrokkenen van het eerste uur heeft een achtergrond in de architectuur en stedenbouw, en dat toont zich in de aanpak. Zij kozen voor een mobiele kiosk en seizoensgebonden aanwezigheid – in plaats van een permanente ingreep – uit respect voor de stedenbouwkundige kwaliteit van de beroemde Rotterdamse singels, en uit de overtuiging dat alles wat aan de openbare ruimte wordt toegevoegd, moet voortkomen uit inzicht in hoe de ruimte wordt gebruikt en door wie. Kortom: met de plaatsing van de kiosk moest geëxperimenteerd kunnen worden. Bovendien vereist alles dat permanent is, harde garanties voor het beheer ervan en die zijn bij aanvang niet te geven. De initiatiefnemers achter Singeldingen onderscheiden zich, zowel in deze zorgvuldige ruimtelijke aanpak, als in hun eigenzinnigheid en ambitie om zich te mengen in de stedenbouwkundige aanpak van de openbare ruimte: ‘De publieke ruimte is versplinterd in allerlei belangen, waarvan er maar enkele zichtbaar worden, vooral de commercie, terwijl bijvoorbeeld allochtonen nauwelijks een claim leggen. Hoe ga je daar mee om? Je kunt niet anders dan ter plekke te testen’.
Singel en park zijn gemeentelijke grond en na de beginperiode – waarvoor geen toestemming werd gevraagd, want ‘als je een voet tussen de deur wilt krijgen moet je eerst iets laten zien’ – treden initiatiefnemers in gesprek met de Deelgemeente Delfshaven en relevante gemeentelijke diensten. Dat de dienst stedelijke ontwikkeling wil meepraten over de nieuw ontworpen kiosk en de plaatsing ervan verbaast niet. Dat de initiatiefnemers naar eigen inzicht willen opereren verbaast evenmin. Het getouwtrek om zeggenschap leidt tot een negatief advies voor Singeldingen, want hoewel de afdeling stedelijke ontwikkeling zich anno 2012 presenteert als een “professionele partner die samen met andere partijen aan de stad werkt” was het heersende motto toen nog ‘wie betaalt beslist’ – terwijl bij Singeldingen en vele andere DIY initiatieven het credo ‘wie doet die beslist’ wordt aangehangen. Een positief advies van de Welstand brengt uiteindelijk beweging in de patstelling en maakt dat de deelgemeente voor de kiosk kiest en daarmee het eerdere negatieve advies naast zich neer legt.
De middelen | De deelgemeente Delfshaven heeft gezorgd voor een belangrijk deel van de financiering, hoewel dat niet zonder slag of stoot gaat. De gemeente is aanvankelijk positief maar geeft toch voorrang aan andere prioriteiten : ‘De gemeente is gewend aan problemen en wij vormden geen probleem’. Uiteindelijk ontvangt het initiatief de helft van het aangevraagde bedrag. Dat leidt tot een versimpeling van het plan en het experiment met de loempiakar, dat uiteindelijk goed uitgepakt. De stapsgewijze en zorgvuldige aanpak werpt z’n vruchten af.
De situatie in oktober 2012 | In de zomer van 2012 beleeft de inmiddels gelauwerde pleisterplaats z’n vierde seizoen, en beschikt dan ter plekke over stroom, water en een afvoer. Met dank aan de Deelgemeente.
Singeldingen vormt een zelfbewuste case van de veranderende relatie tussen overheid en burger. De initiatiefnemers waren zich terdege bewust dat in de huidige planning het masterplan aan invloed verliest, en binnen de uitgezette hoofdlijnen meer invulling van onderaf mogelijk en nodig is. Dat vraag om experimenten. Het geven van het vertrouwen aan burgers door de wordt vooraf gegaan door uitzonderingen. Singeldingen wilde zo’n voorbeeld zijn en is daar goed in geslaagd getuige de levendigheid van de pleisterplaats, maar ook uit de vele blijken van waardering waaronder een speciale vermelding bij de Rotterdamse Vrijwilligersprijs in 2010; en de nominaties van de kiosk voor de Urban Intervention Award (Berlijn), de UrbanInform Competition (Zurich) en de Rotterdamse Architectuurprijs 2011.
In oktober 2012 publiceren Eireen Schreurs en Marieke Hillen, initiatiefnemers van Singeldingen, een recensie van het Compendium for the Civic Economy. Vanuit hun ervaringen met de kiosk – een succesvol burgerinitiaitief bij uitstek – pleiten ze voor een regisserende rol van de overheid in de omgang met bottom-up initiatieven zoals dat van henzelf
Top-up! Pleidooi voor een weerbarstige overheid