Het begin | NAC is in 2004 opgericht en staat voor Nieuwe Ateliers Chalois. Het is een stichting voor en door (jonge) kunstenaars die collectief woon en werkruimten beheren in de Rotterdamse deelgemeente Charlois. Bovendien ontwikkelt de stichting culturele activiteiten ter plekke en streeft ernaar een bijdrage te leveren aan de stedelijke ontwikkeling van de buurt. De drijvende krachten achter NAC zijn beeldend kunstenaars Kamiel Verschuren en Jaap Verheul en gepensioneerd opbouwwerker Gerard Zaan. In samenwerking met de overige gebruikers bewonen, verbeteren en activeren ze leegstaande panden in Charlois, die in bezit zijn van verschillende woningbouwcorporaties.
Motivatie en ontwikkeling | NAC steunt in eerste instantie artistieke praktijken door mogelijkheden te creëren voor kunstenaars om zich in de luwte van de kunstwereld en in elkaars gezelschap kunnen ontwikkelen. Aan de basis daarvan ligt de gedeelde behoefte aan goedkope woon en werkruimte. Binnen de commerciële wereld zien zij geen ruimte voor wat zij belangrijk vinden: een collectieve levensvorm waarin werk en wonen samenkomen, met een bijbehorend financieel model. Vanuit die basis wil men tevens een bijdrage leveren aan het gebied.
De collectieve ruimtes in de panden zijn in principe open voor publiek; NAC beheert ook buitenlandateliers en hotelkamers; ze voorziet in een taalcursus voor jonge buitenlandse kunstenaars – waardoor meer jonge buitenlandse kunstenaars naar Rotterdam komen – en uit het zelfstandig gegenereerde cultuurfonds worden culturele programma’s op de verschillende locaties ondersteund.
Naast het tegengaan van leegstand ontwikkelt NAC ook actief plannen voor de omgeving van de panden. In de Wolphaertstraat zijn het trottoir en de façade opgeknapt; in de plannen voor het woonblok aan de Struitenweg is ook de openbare ruimte opgenomen, er is een kas over het hek geplaatst, die bovendien geheel opengesteld kan worden, en worden de moestuinen gezamenlijk met andere buurtbewoners beheerd.
In 2011 ontwikkelde NAC bovendien een grootschaliger plan voor de ontwikkeling van de verloederde wijk Heijplaat: een zelfbeheerstichting van kunstenaars naar voorbeeld van Charlois, ondersteund door een boot- en bus verbinding naar het afgelegen gebied. Tot spijt van de betrokkenen is het door de betreffende corporatie afgewezen zonder verdere toelichting.
Afspraken | NAC heeft afspraken met verschillende corporaties in Charlois en een contract voor beheer tegen leegstand met de deelgemeente Charlois. De gebruiksovereenkomsten voor de panden worden steeds voor enkele jaren verlengd, de corporaties leveren de panden wind-en-waterdicht; NAC heeft een collectieve glas- en opstalverzekering en is bovendien aansprakelijk voor schade. Voor de gemeente betekent deze constructie een productieve oplossing voor de leegstand in de deelgemeente, de panden worden bewoonbaar gemaakt en onderhouden en het gemoeide geld vloeit terug naar de buurt, mede via het cultuurfonds. Er is een goede band met gemeente en corporaties, gebaseerd op vertrouwen, die het mogelijk maakt om gemeentelijke regels ten aanzien van woonvergunningen en inschrijving soepel te hanteren.
De middelen| De vaste lasten voor de gebruikers zijn vrijwel nihil, zij betalen ca. €100 per maand waardoor zij tijd en energie overhouden voor het verbeteren van de panden en het ontwikkelen van culturele activiteiten. Via de gebruikersvergoedingen ontvangt NAC jaarlijks €120.000 dat wordt gebruikt voor de beheerskosten en de activiteiten via het cultuurfonds.. De helft van het beschikbare geld wordt besteedt aan materiaal, de andere helft aan uren. Wie voor NAC werkt krijgt €10 per uur – een bedrag dat naar eigen zeggen past in een parallelle economie – waarvoor niettemin professioneel werk wordt gedaan: reden dat NAC met het beschikbare budget veel meer kan bewerkstelligen dan andere partijen. De stichting wordt gerund op vrijwilligersbasis, waarmee voorkomen dat financiële afhankelijkheid ontstaat.
De situatie voorjaar 2012 | NAC beperkt zich vooralsnog tot vastgoed in Charlois, omdat het op die schaal en ‘in de nabijheid van’ werkt. De betrokkenen zijn verantwoordelijk van idee tot dagelijkse praktijk, dat schept vrijheid maar ook verplichtingen. Niet alle huurders blijken geneigd om bij te dragen aan het collectief en er zijn vanzelfsprekend ook andere problemen zoals de zware werkdruk voor de aanjagers. Op het moment leeft niettemin de wens om panden aan te kopen, dat zou NAC echt eigenaar maken en nieuwe mogelijkheden bieden. Het is een stap waarbij een externe geldschieter zeer welkom zou zijn en ook de optie van schaalvergroting in beeld blijft. Stichting NAC