In de onderzochte kleinschalige zelf-geïnitieerde projecten is sprake van heel veel informeel gebruik. Paviljoens, buurttuinen en uiteenlopende programma’s faciliteren informeel gebruik van de openbare ruimte. Daarnaast wordt de lokale economie gestimuleerd, en worden bewoners betrokken bij de stedelijke vernieuwing.
De plekken die worden gecreëerd in de openbare ruimte zijn in alle gevallen openbaar toegankelijk, ze bieden ruimte aan ontmoeting en kennen meervoudig gebruik, de kernfunctie is in vrijwel alle gevallen gekoppeld aan andere invullingen.
Stadslandbouw staat met stipt op één. De vele moestuinen vormen geen radicaal nieuwe invulling, wel krijgen ze een andere plek en worden ze anders ingevuld dan de volkstuinen die al decennia lang een vertrouwd fenomeen zijn aan stadsranden en langs het spoor. Ook daar wordt de recreatieve functie aan een sociale gekoppeld. De ‘nieuwe’, steevast collectief beheerde moestuin, ligt echter in de directe leefomgeving van de gebruikers en functioneert nadrukkelijk als een openbare ontmoetingsplek. Het is niet nieuw. Het is het rap toenemende aantal van deze tuinen – de omvang van het fenomeen – dat de stad wel degelijk een ander gezicht kan geven.
Daarnaast worden plekken gecreëerd in het teken van vrijetijdsbesteding: sport, spel, stadsstrandjes, een stadscamping, speelplekken voor kinderen, een BMX baan voor volwassenen, etc.. Een veelvoorkomende variant is de pleisterplaats/paviljoen waar (incidentele) horeca wordt gekoppeld aan een culturele programmering.
In veel gevallen worden kleine not for profit organisaties opgestart met als streven de lokale economie nieuw leven in te blazen en (eigen) werk te creëren.In Freehouse in Rotterdam bijvoorbeeld worden nieuwe vormen van lokaal ondernemerschap ontwikkeld, in Amsterdam Zuid zetten bewoners een eigen buurtmarkt op met voornamelijk lokale producten.
In Berlijn vond ik twee gevallen waar een openbare plek werd ingenomen voor autonome beeldende kunst, met een experimenteel programma van op de plek toegesneden kunstprojecten in de openbare ruimte (beeldende kunst, performance en muziek). Zij zijn inmiddels verdwenen.
En dan tenslotte nog een speciale categorie waarin het doel is bewoners te betrekken worden bij het traject van stedelijke vernieuwing van hun woonomgeving en hen een stem te geven in het proces. (Zie verder bij Participatie)