Het begin| In september 2008 vestigt architect en beeldend kunstenaar Apolonija Šušteršič zich in het Noord Duitse Bochum, waar zij gevraagd is een voorstel te doen voor een kunstproject binnen een stedelijk vernieuwingstraject. Het betreft Hustadt, een in de late jaren 60 gebouwde uitbreidingswijk van Bochum, die te kampen heeft met problemen die worden toegeschreven aan de hoge werkloosheid, leegstand en een multiculturele bevolkingssamenstelling.
Ontwikkeling | Al snel nadat Šušteršič zichzelf en haar werk heeft geïntroduceerd, organiseert ze een workshop waarin ze bewoners uitnodigt om mee te denken over de geschiedenis en de mogelijke toekomst van Brunnenplatz, een van de grote pleinen van Hustadt. In die eerste inventarisatie komt vooral naar voren dat er behoefte is aan meer leven op het plein. Met een kleine groep betrokkenen begint ze met de bouw van een tijdelijk paviljoen dat ruimte biedt aan een kiosk en een opslag. In combinatie met een paar eenvoudige tools – tafels, banken en een aanplakbord – ontstaat een plek en een podium. Het wordt direct in gebruik genomen door verschillende groepen voor uiteenlopende doelen. Naast de invullingen die omwonenden aan het paviljoen geven, programmeert Šušteršič het ook zelf en betrekt daar kunstenaars en onderzoekers van buiten bij. Over een periode van ruim 2 jaar wordt geëxperimenteerd met verschillende vormen van gebruik, variërend van dans- muziek en filmavonden tot een fietsreparatie en tuinworkshop, een boeken- en vrijmarkt en een klein café. Geleidelijk transformeert het plein van een doorgangsgebied tot een verblijfsplek. De informele aanpak slaagt er bovendien in vele bewonersgroepen te betrekken, dat lukte de officiële instanties eerder niet. Diverse bewoners(groepen) dragen actief bij aan hun leefomgeving en blijken bovendien bereid om verantwoordelijkheid te nemen voor het Community Pavilion Brunnenplatz.
Wat start als een participatief kunstproject, ontwikkelt zich geleidelijk tot een vorm van lokale zelforganisatie waarbij bewoners, activisten en sociaal maatschappelijke organisaties zijn betrokken. In reactie op het afgebakende bestuurlijke proces waarin de verbetering van de wijk vorm krijgt, stelt Šušteršič zich bovendien ten doel de voorwaarden te creëren voor daadwerkelijke deelname en zeggenschap van de bewoners. De relatie met de lokale bestuurders komt onder druk te staan als blijkt dat Hustadtproject niet alleen voorziet in een effectief proces van sociale participatie en het ontstaan van allerlei nieuwe verbanden, maar dat de kerngroep zich bovendien politiek begint te roeren. Het experimentele programma rond het tijdelijke paviljoen, heeft parallel aan het officiële planningsproces, geleid tot een eigen voorstel. Betrokkenen willen meepraten over het gebruik van het plein en de fysieke herinrichting ervan. Zij stellen een definitief paviljoen voor als integraal onderdeel van de herinrichting van het plein en ook de vanuit de stad aangewezen landschapsarchitect heeft daar oren naar. De benodigde draagvlak is dan al ontwikkeld.
ontwerp paviljoen: cinema
De top-down motivatie van het officiële vernieuwingstraject, het op waarde houden van het bestaande vastgoed, stuit hiermee op ideeën van onderop die de gebruikswaarde van de leefomgeving radicaal voorop stellen. Het stadsbestuur voelt weinig voor het plan, maar de nieuwe verbanden en ambities blijken sterker. Šušteršič en de bewoners werven zelf fondsen voor de bouw, het geld schenken ze noodgedwongen aan de stad omdat de plek hen uiteindelijk niet ‘echt’ toebehoort. Het bestuur tolereert uiteindelijk de bouw van het paviljoen die door het beperkte budget eigenhandig wordt ondernomen. Voorafgaand daaraan dienen betrokkenen zich nog schriftelijk te committeren aan het toekomstige beheer van het gebouwtje, een keur aan verenigingen en maatschappelijke organisaties heeft zich eraan verbonden, evenals het nieuwe café en een speciaal opgerichte vereniging. In september 2011 is het paviljoen feestelijk geopend. www.hustadtproject
cinema